Feeding the Birds I #Het Laatste Avondmaal

  

DVVJ

Feeding the Birds 

2020/2021

installatie

 

HET LAATSTE AVONDMAAL

Tentoonstelling in twaalf vensters in het centrum van Venray

Iets alledaags als ‘samen eten’ blijkt plots niet meer vanzelfsprekend. Wanneer zaten wij voor het laatst samen met familie of vrienden aan tafel? Wie van ons vermoedde toen dat het voor lange tijd de laatste keer zou zijn?

Het bekendste laatste diner uit de afgelopen tweeduizend jaar is ongetwijfeld ‘Het Laatste Avondmaal’. Een vriendenclub die samen aan tafel zit, de meesten van hen hebben geen idee van het onheil dat wacht. Jezus kondigt niet alleen zijn dood aan, maar ook dat een van de tafelgenoten hem zal verraden. De maaltijd werd een symbool voor verraad en lijden, maar ook voor vriendschap en het nieuwe begin.

Gastcurator Ben van Kollenburg verzamelde een aantal hedendaagse interpretaties van het Laatste Avondmaal: Een tafel met alleen maar Judassen of een stel gieren die een feestdis komen verstoren. Maar ook het laatste ontbijt van de dochter voordat ze definitief het ouderlijk huis verlaat of een verzameling keukenapparaten die tevergeefs in de kast staat, wachtend op de eerstvolgende keer dat onze vrienden weer komen eten. Odapark nodigt u aan tafel voor een wandeling langs twaalf kijkvensters, verspreid over acht adressen in Venray. Zie hoe een etentje van een groep vrienden eeuwen later nog altijd tot de verbeelding spreekt.

Met werken van: Bert Staal & Matty Christensen, Birgitta Sundström Jansdotter, De Vrienden van Job (Rinke Nijburg & Wout Herfkens), Greta Alfaro, Har van der Put, Ignace Schretlen, Linda Verkaaik, Maria Kapteijns, Matijs van de Kerkhof, Meg Mercx, Stijn Peeters, Vincent Bijleveld en Wim Moorman.

https://www.odapark.nl/tentoonstelling/het-laatste-avondmaal/

 

Ouroboros # 1

VOORAANKONDIGING TENTOONSTELLING
MUSEUM JAN CUNEN

i.s.m. Stichting De Vrienden van Job 
(Rinke Nijburg & Wout Herfkens)
& Esmee Seebregts

Pale blue Dot
1990

opname gemaakt door Voyager 1 

NASA, USA

OUROBOROS

De oeroude fascinatie voor de cirkel in de hedendaagse kunst

In de tentoonstelling Ouroboros willen we laten zien dat de cirkel in de hedendaagse, vooral Nederlandse beeldende kunst springlevend is. De vraag is of het gebruik van cirkels verwijst naar het verlangen naar heelheid en volmaaktheid zoals dat in vroeger tijden het geval was, of dat het louter gaat om de esthetische volmaaktheid. Of is het zo dat het verlangen naar esthetische volmaaktheid een onbewuste uiting is van het verlangen naar heelheid?

In het werk van hedendaagse kunstenaars zoals Olafur Eliasson, Richard Long, Anish Kapoor, Yayoi Kusama, Ugo Rondinone, Roni Horn heeft de cirkel een prominente plaats. Het is de vraag waarom de cirkel deze kunstenaars zo aantrekt. Richard Long zei het volgende over de cirkel in zijn werk: 

"I can make a circle of words, I can make a circle of stones, I can make a circle of mud with my hands on a wall, I can walk in a circle for one hundred miles. It is a completely adaptable image and form and system." 1

Richard Long
Circle to Circle, 2018
installation view, Lisson Gallery Londen

lissongallery.com

De titel OUROBOROS

De eerste werktitel ‘The Circumference is Within’ die wij aanvankelijk aan het tentoonstellingsconcept gaven, ontleenden we aan een gedicht van de Engelse mysticus William Blake (1757-1827). Blake was in zijn tijd een criticaster van zowel het verlichtingsdenken als van het (christelijk) geloof. De uitspraak dat de omtrek van de cirkel in de cirkel zelf besloten ligt is natuurlijk een typisch mystieke manier van spreken. Tegenstellingen worden verenigd, alsof er helemaal geen tegenstelling of tegenspraak is. In de oosterse mystiek werd en wordt de eenheid van de tegenpolen vaak verbeeld door ‘de goddelijke dans’, een dans waarbij god en mens, man en vrouw, goed en kwaad elkaars danspartners zijn.

Omdat de titel ‘The Circumference is Within’ vanwege de mystieke inhoud en het Engels voor het grote publiek weinig toegankelijk is zochten wij naar een alternatief. Het door ons gekozen ‘Ouroboros’2, Grieks voor de slang die een cirkel vormt door in zijn eigen staart te bijten, is ook niet bepaald makkelijk, maar wel weer zo’n vreemd woord dat het blijft hangen. Het klinkt onheilspellend of magisch en het aantal 'o' klanken dat verwijst naar de letter ‘O’ en ‘de cirkel’ is groot. Bovendien verklaart de gekozen ondertitel genoeg: ‘De oeroude fascinatie voor de cirkel in de hedendaagse kunst’.

Rinke Nijburg

Tondo XL No 8

2009

charcoal, pastels and colourpencil on paper

work Ø 111 cm / frame Ø 122 cm

Persoonlijke motivatie (Rinke Nijburg)

Kort na het verlaten van de Arnhemse academie in 1987 zag ik van tijd tot tijd bij het grofvuil op straat grote ronde eikenhouten tafelbladen staan. Waarom weet ik niet precies, maar ik zag het wel zitten om daar iets op te schilderen en sleepte er een paar mee naar mijn atelier in het Spijkerkwartier en maakte er voorstellingen op.
De fascinatie voor de ronde vorm was er al, maar een bezoek met De Vrienden van Job 3 aan het Uffizi in Florence in 1998 maakte de cirkel voor eens en altijd tot scharnierpunt van het eigen werk. Meer dan een uur ben ik voor de ‘Doni Tondo’ (ca. 1504) van Michelangelo blijven staan.

Een paar keer liep ik weg maar keerde terug. Suppoosten volgden mijn bewegingen nauwlettend omdat ze niet gewend waren dat iemand langer dan een paar seconden voor een en hetzelfde werk bleef staan. In een aantal lezingen en enkele gepubliceerde teksten heb ik daar indertijd verslag van gedaan.4 Tot op de dag van vandaag wijd ik me aan het maken van cirkel-tekeningen, cirkel-schilderijen en -installaties. Het laatste project was een tekening waar het noorderlicht op werd geprojecteerd.5 

Esmee Seebregts, beeldend kunstenaar, heb ik een paar jaar geleden al gevraagd mee te denken over concept en tentoonstelling omdat zij, als oud-student 6, zelf ook een grote fascinatie aan de dag legde voor de cirkel. Daarbij speelde zeker ook een rol dat Esmee van een veel jongere generatie is en een helderder beeld heeft van de meest recente ontwikkelingen in de Nederlandse kunst en dat de samenwerken bijzonder soepel verloopt. 

Michelangelo
Doni Tondo, 504
olieverf en tempera op paneel
120 cm Ø
Uffizi, Florence
 
 

Cultuurhistorische achtergrond
  
Al in de oertijd werd de mens gefascineerd door de volmaaktheid van de cirkel. Een perfecte, bijna altijd aanwezige cirkel was de zon, maar ook door de volle maan die veel minder vaak aan de hemel stond werd de mens gebiologeerd. Zon en maan, onontbeerlijk voor al het leven, hadden magische krachten, en werden gesymboliseerd door de cirkel. Het menselijk oog kwam ook dicht in de buurt van de volmaakte cirkel. Zon en maan werden goden en het oog werd de poort tot de onsterfelijke menselijke ziel. Natuurlijk vond de oermens in de natuur meer vormen die de volmaakte cirkel benaderden. Bessen kwamen in de buurt maar haalden het vanwege de navel niet en eieren hadden weliswaar een schitterende vorm maar zijn slechts vanaf boven en beneden volmaakt rond. Toen de mens in staat was zelf ronde vormen te maken, in miniatuurvorm; potten en kralen, en in de mens overstijgende vormen; hutten, omheiningen en begraafplaatsen, werd de basis gelegd voor een diepe devotie voor de cirkel en de bol. Er is bijna geen enkele cultuur waar de cirkel niet symbool staat voor heiligheid, heelheid en volmaaktheid van de schepping.

De Oosterse mandala is een tegenwoordig ook in het Westen een geliefd symbolische voorstelling van de kosmos. Het woord mandala is Sanskriet voor cirkel. In het boeddhisme wordt het volmaakte vierkant omsloten door een volmaakte cirkel. Cirkel en vierkant worden vaker op elkaar betrokken. In de ‘Man van Vitruvius’ van Leonardo da Vinci uit 1492 bijvoorbeeld raken vierkant en cirkel elkaar, maar past het vierkant niet in de cirkel. In ‘Man and his Symbols’ zet Carl Gustav Jung de cirkel diametraal tegenover het vierkant: 

‘The circle is a symbol of the psyche even Plato described the psyche as a sphere). The square 'and often the rectangle is a symbol of earthbound matter, of the body and reality.’

In de Europese renaissance barstte het gebruik van de cirkel al schilderkunstig en volmaakt venster op de werkelijkheid pas goed los. De ‘Doni Tondo’ is slechts een van de vele tondi die in die periode gemaakt werden. In de periode daarna raakte de cirkel als beeld weer op de achtergrond om pas in de twintigste eeuw te beginnen aan een flinke opleving. De hedendaagse kunst wemelt van de cirkel- en bolvormen.

In de hedendaagse filosofie is het vooral het boek ‘Sferen’, het opus magnum van Peter Sloterdijk dat het grote belang van sferen of bollen (bellen, ballen) voor de mens aantoont. De mens kan niet zonder een sfeer of luchtbel om zich heen te ademen. Zoals homo sapiens ontstaat in de veilige sfeer van de baarmoeder, zoekt de mens een leven lang naar sferen waarin hij of zij zich veilig waant: de kraal, de stam, religie, de ideologie. Buiten de bubbel voelt de mens zich onveilig en bedreigd. Probleem van al die bubbels is, aldus Sloterdijk, dat zij absoluut dreigen te worden en ander bubbels buitensluiten. Wanneer het dunne vlies van de bel uiteenspat, blijft er weinig meer
over van de beschermende werking en voelt de mens zich overgeleverd aan de grillen van het noodlot. Ultiem noodlot is daarbij de aarde die door ons eigen toedoen haar beschermende vlies van de dampkring verliest:

‘ […] daß überall, wo menschliches Leben ist, gleichgültig ob nomadisch oder seßhaft, bewohnte Kugeln entstehen, wandernde oder ortsgebundene, die in einer gewissen Hinsicht runder sind als alles, was sich mit Zirkeln zeichnen läßt.’ 7

Earth Rise
24 december 1968
opname gemaakt door Apollo 8

NASA, USA

De expedities van NASA naar de maan in de jaren zestig en vroeg jaren zeventig van de vorige eeuw deden het besef dagen dat de aarde zelf slechts een minuscule bol is met een flinterdunne kwetsbare atmosfeer. In het bewustzijn gegrift staat nu de kleine blauwe planeet omringt door een gigantisch grote lege en pikdonkere ruimte. Iconisch is de foto ‘Earthrise’ (1968) die de ‘opkomst’ van de planeet aarde vanachter de maan laat zien. Recenter is het beeld ‘Pale Bleu Dot’ (1990) dat Voyager 1 min of meer bij toeval van de aarde nam. 7 

Uiterst actueel zijn de foto’s en filmbeelden waarin we de aarde zien als een schitterende, blauwe cirkel in een zwarte ruimte. Een van de meest indringende vragen die juist deze symbolische cirkel aan de mensheid stelt is of ze nog wel staat voor ongeschonden perfectie. Optisch rond zal de planeet wel blijven, maar het schitterende palet aan kleuren dreigt te verdwijnen om plaats te maken voor asgrauwe tinten.
 
Het onvermogen van de mens om de balans te bewaren tussen de tegenpolen lichaam en geest beschrijft Jung grappig genoeg wanneer hij de UFO ten tonele voert. De Flying Saucer is een soort engel die ons komt waarschuwen de cirkel niet uit het oog te verliezen: 

‘Jung has explained the U.F.O. as a projection of a psy-chic content (of wholeness that has at all times been symbolized by the circle. In other winds, this "visionary rumor," as can also be seen in many dreams of our time, is an attempt by the unconscious collective psyche to heal the split in our apocalyptic age by means of the symbol of the circle.’

In de speelfilm ‘Seven Years in Tibet’ lopen een paar Chinese soldaten dwars door een enorme, kleurrijke zandmandala heen die door boeddhistische monniken met uiterst zorgvuldigheid was uitgegoten op de tempelvloer. Ze vernietigen perfectie en schoonheid zonder enige notie te nemen en zonder het besef van het kwaad dat zij aanrichten. 8  





Noten

1. Richard Long, 1988. https://www.bbc.co.uk/programmes/articles/1lwlwQLyGK4FR0lTPTklBh9/i-walk-the-linehow-richard-long-turns-epic-journeys-into-art.

2. De naam ‘ouroboros’ komt uit het Oudgrieks οὐροβόρος en betekent staart-eter. Het is een symbool uit de alchemie, en een van de oudste mythische symbolen ter wereld. Het komt voor in de Azteekse, de Chinese en in vele andere mythologieën. Het is een afbeelding van een slang of een draak die in zijn eigen staart bijt (deze opeet) en op die manier een eeuwige cirkel vormt. Het symboliseert de cyclische aard van de natuur, het eeuwige terugkeren en de eenheid van alles. https://nl.wikipedia.org/wiki/Ouroboros.

3. DVVJ of De Vrienden van Job is een stichting die zich sinds 2000 ten doel stelt tentoonstellingen en projecten teorganiseren van hedendaagse professionele beeldende kunst met een religieuze of filosofische inhoud. Zie ook: http://devriendenvanjob.blogspot.com/.
 
4. Viktor Bulthuis, ‘Spirituele Renaissance. Over christendom en bewustwording’, Heeswijk 1999, Rinke Nijburg.
 
5. ‘Wereldwijd de heerlijkheid’, Kunstmanifestatie Hemmen, 2018, deelnemende kunstenaars: Maarten Baas, Rinke Nijburg, Rob Sweere, Maria Roosen. Zie ook: http://rinkenijburg.blogspot.com/p/zaaloverzichten.html.
 
6. Esmee Seebregts (’s-Hertogenbosch 1991), beeldend kunstenaar, ArtEZ, Hogeschool voor de kunsten, Arnhem, afdeling DBKV, 2011-2015.

7.  Peter Sloterdijk, ‘Sferen’, 1998, p 12.

8. ‘The circle is a symbol of the psyche (even Plato described the psyche as a sphere). The square (and often the rectangle) is a symbol of earthbound matter, of the body and reality.’ Carl G. Jung, ‘Man and his Symbols’.

Wanneer er mensen in zitten # 1

Het is mooier als er mensen in zitten
voormalig ABN/Amro bank

Utrechtseweg 147 
Oosterbeek

Het is mooier als er mensen in zitten
voormalig ABN/Amro bank

Utrechtseweg 147 
Oosterbeek



HET IS MOOIER 
ALS ER MENSEN IN ZITTEN

De Vrienden van Job i.s.m. B53 & Scarabee

Ada Dispa
Lobbke Burgers
Sylvia Evers
Wout Herfkens
Frans Klerkx
Anthony Litjens
Christien Loen
Rinke Nijburg
Michiel Overbeek
Jerome Symons
Hans Walraven

voormalige ABN/AMRO bank, Oosterbeek

opening: zaterdag 16 november 2019 om 15:00 u

open: 4 weekenden za 16 november t/m zo 8 december 2019 

In de tentoonstelling staan (bewegende) 3-dimensionale kunstwerken en videokunst centraal waarbij voor de mens en de menselijk figuur een hoofdrol is weggelegd. Dus geen formele kunst, pure abstractie, kunsthistorische bespiegelingen en technische perfectie maar werk waarin het levendige contact met het menselijk bestaan zich toont in levenslust, spel, mislukkingen, wanhoop, lijden, geloof, engagement, liefde, dromen en humor. Naast het feit dat er veel te zien is, is er ook veel te horen is.

Stichting Scarabee, al decennia lang actief als organisator van exposities en projecten in Renkum, werkt voor het eerst samen met zowel B53 als De Vrienden van Job. B53 (Nico Schulten en Joop Nuyens) maakte afgelopen jaren faam als tentoonstellingsmaker in de leegstaande panden aan de van Muilwijkstraat 23 en de Broerenstraat 53 in Arnhem. 

De Vrienden van Job (Wout Herfkens, Rinke Nijburg en Ad Verhage) is een in Oosterbeek gevestigde stichting die tentoonstellingen van hedendaagse kunst met religieuze of filosofische thematiek organiseert. Eerder organiseerden DVVJ o.a. tentoonstelling in Museum het Valkhof in Nijmegen, Museum Catharijneconvent in Utrecht, Circa ...dit in Arnhem en Het Noord-Brabants Museum in Den Bosch.

16 november – 8 december 2019
opening 16 november 15.00 u
openen za en zo 12-17 u

voormalig ABN/Amro bank
Utrechtseweg 147 
Oosterbeek

Opening op zaterdag 16 november 2019
Het is mooier als er mensen in zitten









v.l.n.r. Frans Klerkx & Hans Walraven

Wout Herfkens

2019

installatie
mixed media

Rinke Nijburg
Close Encounters
2019

installatie
mixed media

Ad Gerritsen Haags Gemeentemuseum

opening tentoonstelling Ad Gerritsen
Gemeentemuseum Den Haag
vrijdag 30 november 2018 

Geestdrift Festival Utrecht

DVVJ
Not on speaking terms
2018

Pieterskerk Utrecht 
installatie 
 


GEESTDRIFT FESTIVAL
Pieterskerk Utrecht
zaterdag 10 november 2018 
12:00 - 23:00 u

Geestdrift Festival is een intiem festival in de Utrechtse binnenstad waar betekenisgeving, schoonheid en sociale thema’s samenkomen en gevierd worden. Een eendaagse festijn met theater, lezingen en discussies. Een plek waar eigenzinnige singer-songwriters onbevangen putten uit oude tradities. Waar je uitdagende workshops kunt volgen terwijl je omringd wordt met moderne beeldende kunst. Waar oude muziek hand in hand gaat met nieuwe ideeën. En dit alles omlijst door dichters, muzikanten, kunstenaars en afgesloten met een performance op het eeuwenoude kerkorgel.
 
geestdriftfestival.nl/kunstprogrammering
geestdriftfestival.nl

Wout Herfkens
Jesus à 'l Hospital
2017

Rinke Nijburg
In mijn begin 
2008-2018

film (10:46 min.)

geestdriftfestival.nl/kunstprogrammering
geestdriftfestival.nl

Feeding the Birds # 3

Grote Kerk Leeuwarden
Wie zeggen de mensen dat ik ben 

1 juni t/m 15 september 2018  
opening vrijdag 1 juni 2018 om 15.00 u

Bijna iedereen heeft wel wat met 'de Boeddha' maar bijna niemand ziet nog iets in 'de Heere Jezus'. Lichaam en bloed van Jezus werden vroeger altijd gegeven aan de mensen die het wilden eten en drinken. Nu bijna niemand daar nog zin in heeft, wordt het hoog tijd te zoeken naar nieuw kandidaten. Wie heeft er nog wel zin in het lichaam en het bloed van Jezus? Nu de vogels wereldwijd afnemen in aantal en soort, laten we dan hen dit voedingssupplement gunnen. Als het werkt, dan gaan we ook de vissen voeren.

deelnemende kunstenaars:  DE VRIENDEN VAN JOB (Wout Herfkens & Rinke Nijburg), Gijs Frieling, Eveline van der Pas, Nelly Zandberg, Henk Pietersma, Jan Pieter Gootjes, Cees Launspach, Giovanni Dalessi, Paul Andringa, Madeleine Hatz, André de Jong, Gerrit Terpstra & Gert Sennema.

Grote Kerk (of Jacobijnekerk)
Bredeplaats 4
8911 EP Leeuwarden

openingstijden

1 juni - 8 september 2018
di t/m za 11.00-16.00 u

15 september 2018

13.00-16.00 u

voor meer informatie: 058-2128313

Feeding the Birds #2

Feeding the Birds
installatie

Op Goede Vrijdag hebben Job's beste vrienden de parkieten gevoerd. 
Om exact 15.00 u zijn we even gestopt om 2 minuten stil te zijn.
De vogeltjes deden netjes mee.  

Grote Kerk Leeuwarden
mei 2018